جهاد اندیشه‌ورزی یک مأموریت ملی، عقلانی و اجرایی است و این جهاد مقدس تنها از طریق نظام‌مندی مسائل، فرایند تبدیل فکر به عمل، مشارکت گسترده مردم و هم‌افزایی نخبگان به نتیجه می‌رسد.
امتداد عقلانیت راهبردی برای حفظ هویت و اقتدار ملی ضرورت دارد؛ اسلام، دین تعقل، تفکر و اندیشه‌ورزی در همه امور است. جهاد، نماز، روزه و امر به معروف و نهی از منکر به میزان عقلانیت، در روز قیامت ارزشمند است. رسول گرامی اسلام (صلى الله علیه وآله) می‌فرمایند:
«إنَّ الرَّجُلَ لَیَکُونَ مِنْ أَهْلِ الجِهاد، وَ مِنْ أَهْلِ الصَّلاهِ وَ الصِّیامِ، وَمِمَّنْ یَاْمُرُ
بِالْمَعرُوفِ وَ یْنهى عَنِ المُنکَرِ، وَلا یُجْزى یَومُ الْقِیامَهِ الاّ عَلى قَدْرِ عَقْله»: {مجمع البیان، جلد ۱۰، صفحه ۳۲۴}
«انسان ممکن است اهل جهاد و اهل نماز و روزه و از امر کنندگان به معروف و نهى کنندگان از منکر باشد، امّا روز قیامت تنها به اندازه عقلش به او پاداش داده می‌شود!»
تهدیدات نوین دشمنان
دشمنان انقلاب اسلامی امروز، علاوه بر میدان جنگ فیزیکی، هزاران «اتاق مکر و فریب» در قالب شبکه‌های اطلاعاتی، سمن‌ها و مؤسسات فرهنگی ـ تبلیغاتی فعال کرده‌اند.
این اتاق‌ها با بودجه‌های کلان، داده‌کاوی و رصد رفتار اجتماعی تلاش می‌کنند ذائقه فرهنگی، اعتماد عمومی و پیوند مردم با نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را تخریب کنند. هدف نهایی آنان بازتولید نظام جاهلیت سلطه‌گر، چپاول سرمایه‌های ملی و هویتی و تجزیه کشور است.
ضرورت جهاد اندیشه‌ورزی
در چنین وضعیتی، واکنش انفعالی یا تبلیغاتی چاره ساز نیست. امروز نیازمند جهاد اندیشه‌ورزی هستیم: تبدیل اندیشه به قدرت نرم پیش‌گیرانه و سپس قدرت بازدارنده در میدان تهدیدهای سخت .
جهاد اندیشه‌ورزی یعنی عبور از انباشت پراکنده ایده‌ها و حرکت به سوی تولید فکر هدفمند بر پایه «نظام حل مسائل» واقعی کشور. این نظام حل مسائل باید مبتنی بر داده‌های میدانی، تحلیل‌های تخصصی و افق‌سنجی نظام‌مند و زمانمند باشد؛ مسائلی که هم قابل حل‌اند و هم افزایش توان ملی در برابر عملیات نرم و ترکیبی دشمن را به دنبال دارند.
فرایند عملیاتی اندیشه‌ورزی
برای عبور از سخنرانی‌ها و نشست‌های نمایشی، فرایندی منسجم و عملیاتی این موارد لازم است: تعریف دقیق مسئله و شاخص‌های مرتبط، گردآوری شواهد، مطالعات تطبیقی، تصویرسازی و فرضیه‌نگاری، طراحی چند گزینه عملیاتی (کوتاه‌مدت، میان‌مدت، بلندمدت) همراه تحلیل هزینه–فایده، تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای تجزیه و تحلیل، نقد مسائل، شناسایی آسیب‌ها و شبیه‌سازی راه‌حل‌ها، تبدیل پیشنهادات به برنامه‌های اجرایی با مأموریت مشخص، مدیران اجرایی، منابع و نظام پایش شفاف
این فرایند باید در «میدان سیاست‌ورزی ملی» و «کارگروه‌های اندیشه‌ورزی حرفه‌ای» میان‌رشته‌ای نهادینه شود تا خروجی‌ها مستقیماً در اختیار مدیران و دستگاه‌های مسئول قرار گیرد. تشریفات اداری و ارائه‌های نمایشی مسائل کشور را حل نمی‌کند.
مردمی‌سازی اندیشه ورزی
جهاد اندیشه‌ورزی مردمی است و مردمی‌سازی فکر یعنی ایجاد سازوکارهای مشارکت واقعی از طریق:
سامانه ملی ایده و مسئله برای بارگذاری و رأی‌گذاری عمومی
مجامع استانی اندیشه‌ورزی
هم اندیشی و اندیشه ورزی برای حل مسئله و رویدادهای فشرده رقابتی با ارائه راه‌حل‌های نوآورانه و عملیاتی
بهترین ایده‌های مردمی باید مسیر سریع برای تصمیم‌سازی پیدا کنند و اقشار مردم ونخبگان پاسخ رسمی درباره سرنوشت پیشنهادهایشان دریافت کنند.
این شفافیت، اعتماد و سرمایه اجتماعی را تقویت می‌کند.
هم‌افزایی نخبگان
هم‌افزایی همه صاحبان فکر و اندیشه شرط موفقیت است و در این مسیر، حوزه علمیه با ژرف نگری ریشه ای ومبنایی و اجتهاد اصیل وروزامد و پاسخگو ، دانشگاه‌ها با توان علمی و فناوری، اندیشکده‌ها با ظرفیت تحلیل و موضوع شناسی و تصویر سازی وفرضیه نگاری ، هنرمندان و رسانه‌ها برای اقناع عمومی و فعالان اقتصادی برای پیوند اندیشه به تولید حائز اهمیت هستند.
حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابى طالب علیه‌السلام می‌فرمایند:
«اِضرِبُوا بعضَ الرأیِ ببعضٍ یَتَوَلَّدْ مِنهُ الصَّوابُ» [غرر الحکم: ۲۵۶۷]
با رایزنی و گفتگوی اندیشه، بهترین و صحیح‌ترین راه‌حل‌ها از تلاقی افکار به‌وجود می‌آید.
تضمین اثربخشی و امنیت
لازم است مشخص شود: چه تعداد مسئله شناسایی شده؟ چه میزان پیشنهاد به برنامه تبدیل شده؟ و تأثیر اقدامات بر شاخص‌های اعتماد عمومی و نفوذ فرهنگی چقدر بوده؟
همچنین ملاحظات حفاظتی و امنیتی برای حفاظت از اطلاعات حساس و مقابله با نفوذ در مسائل ویژه امنیتی و دفاعی رعایت شود.
مأموریت ملی
جهاد اندیشه‌ورزی مأموریتی ملی، عقلانی و اجرایی است. این جهاد مقدس فکری تنها از طریق نظام‌مندی مسائل، فرایند تبدیل فکر به عمل، مشارکت گسترده مردم و هم‌افزایی نخبگان به نتیجه می‌رسد. اگر به صورت برنامه‌محور و پاسخگو اجرا شود، ایران سرافراز و مقتدر؛ در مسیر تحقق «تمدن نوین اسلامی» همزمان با پیشرفت اقتصادی و عدالت اجتماعی پیشروی خواهد کرد .
برای نمونه شما را به یکی از مراکز اندیشه ورزی جوانان نخبه ایران اسلامی ارجاع می‌دهم. شبکه کانون های تفکر ایران (ایتان) که مورد توجه ویژه واعتماد رئیس جمهور شهید ایت الله رئیسی رضوان الله تعالی علیه بود وهمواره در پروژه های ملی با اندیشه ورزی ، همه متخصصان جوان مشارکت فعال داشته اند.
بسیج متکی به فکر واندیشه
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار بسیجیان با تأکید بر لزوم برنامه‌ریزی دقیق و مبتنی بر تشکیل هیئت‌های اندیشه‌ورز در بسیج به‌منظور حضور پرقدرت و تأثیرگذار این مجموعه در عرصه‌های گوناگون جامعه، فرمودند: «وظیفه این هیئت‌های اندیشه‌ورز در لایه‌های مختلف بسیج، طراحی برای مأموریت‌های مختلف اعم از جنگ سخت و جنگ نرم، و سازندگی و خدمات‌رسانی است.» (۱۳۹۵/۹/۳)
وَمَنْ جَاهَدَ فَإِنَّمَا یُجَاهِدُ لِنَفْسِهِ إِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ ( سوره عنکبوت ۶)
۱۴۰۴/۶/۲۸
عباس کعبی
