کارآمدسازی ضرورتی راهبردی و حیاتی برای تداوم مشروعیت، افزایش اعتماد عمومی و تقویت قدرت ملی است.
نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در گام دوم انقلاب، با نگاه راهبردی و آسیب‌شناسی، و نیز در جهت استحکام درونی و تهدیدزدایی، لازم است با ارتقای کارآمدی حکمرانی در جبهه وسیع خدمت، سطح رضایت‌مندی عمومی را افزایش دهد و بتواند هم بر مشکلات فوری و روزمره مردم غلبه کند و هم راه آینده را برای تحقق تمدن نوین اسلامی هموار سازد.
کارآمدسازی حکمرانی یعنی توانایی نظام در تشخیص درست مسائل، تصمیم‌گیری سریع و عادلانه، و اجرای مؤثر سیاست‌ها. اهمیت این امر در چند محور اساسی است:
تضمین عدالت اجتماعی و کرامت انسانی ؛ افزایش تاب‌آوری ملی در برابر تهدیدها و جنگ ترکیبی دشمن؛ تبدیل ایمان و اعتقاد مردم به تجربه ملموس پیشرفت در زندگی؛پیشرانی برای تمدن نوین اسلامی؛ تولید قدرت نرم و سخت در عرصه منطقه‌ای و جهانی.
مؤلفه‌های کلیدی کارآمدسازی
۱. مسأله‌محوری: تمرکز بر اولویت‌های واقعی مانند معیشت، مسکن، اشتغال و فرهنگ، و ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوا، همراه با مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی.
۲. عدالت‌محوری:
برنامه‌ریزی و تلاش برای احیای ظرفیت‌ها، امکانات، منابع مادی، ثروت‌ها و سرمایه‌های ملی در جهت تأمین مصالح عمومی و ارائه خدمات عمومی.
ایجاد فرصت‌های برابر و بدون تبعیض برای عموم مردم در مشارکت در تولید و احیای منابع و ثروت‌های ملی.
مدیریت عادلانه بیت‌المال و بودجه و منابع عمومی، به‌ویژه حمایت از اقشار ضعیف، تأمین حداقل‌های معیشتی آنان و رفع فقر و محرومیت.
صیانت از بیت‌المال و منابع عمومی در برابر هرگونه فساد، تعرض، انحراف و تبعیض ناروا و اجرای قاطع حکم الهی در بازگرداندن اموال و منابع عمومی غصبی به بیت‌المال.
ایجاد فرصت‌های اشتغال و کار بر اساس حق عموم در بهره‌مندی عادلانه از منابع و امکانات عمومی و توزیع عادلانه فرصت‌ها و امکانات.
۳. شفافیت و پاسخگویی: شرط اصلی مبارزه با فساد و جلب اعتماد عمومی.
مردمی‌سازی حکمرانی: مشارکت مردم در اقتصاد، فرهنگ، سیاست و مدیریت.
تقویت حقوق شهروندی: احیای حقوق عامه و گسترش عدالت و آزادی‌های مشروع و امنیت روانی جامعه با سازوکار اجرایی و تضمین‌شده.
بهره‌گیری از اقوام، نخبگان و زنان: استفاده از همه ظرفیت‌های اجتماعی در مسیر خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی برای مشارکت در ایران قوی.
توجه به کرامت انسان و ارزش‌های اسلامی و صیانت از اخلاق، آداب و زیست عفیفانه: از جمله در عرصه پوشش، که نماد هویت و عزت اجتماعی است.
موانع
تشریفات زائد اداری و قوانین و مقررات غیرلازم؛ موازی‌کاری و ناهماهنگی بین ادارات، مدیران و دستگاه‌های گوناگون؛فساد، انحصار و ویژه‌خواری؛ ضعف در ارتباط مداوم با مردم در جهت حل مشکلات آنان؛ کم‌توجهی به ظرفیت‌ها و فرصت‌های بزرگ اقوام و نخبگان در جهت کارآمدسازی.
شرایط لازم
اراده جدی برای اصلاح ساختارها؛فرهنگ‌سازی اجتماعی برای مشارکت عمومی؛ تقویت و هماهنگی بیشتر و اثربخش بین نهادهای نظارتی و پیگیری برای رفع کمبودها، نواقص و حل مشکلات؛تصمیم‌گیری علمی و داده‌محور؛ مدیریت جهادی، انقلابی و متخصص.
راهبردها و راهکارهای عملی
۱. عدالت در سیاست‌گذاری: اولویت مناطق محروم و حاشیه‌نشین و سکونتگاه‌های غیررسمی و کم‌برخوردار در بودجه‌ریزی، عمران، آبادانی و مرمت.
۲. شفافیت ساختاری: توسعه دولت الکترونیک، سامانه‌های شفاف‌سازی قراردادها و نظارت عمومی.
۳. مردمی‌سازی اقتصاد: حمایت از تعاونی‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان، احیای نهاد انقلابی جهاد سازندگی و پشتیبانی از اردوهای جهادی.
۴. تقویت حقوق شهروندی: ایجاد بسترهای قانونی برای پیگیری مطالبات مشروع مردمی در جهت اصلاح، بهبود و ارتقای کارآمدی، امیدآفرینی و الهام‌بخشی.
۵. مشارکت زنان و جوانان: حضور در نهادهای تصمیم‌ساز محلی و کشوری برای کارورزی و کسب تجربه، و تسهیل چرخه نخبگان جوان در شبکه تصمیم‌گیری، مدیریت‌های میانی و عرصه‌های دانش‌بنیان.
۶. استفاده از ظرفیت اقوام و نخبگان: بهره‌گیری از سرمایه فرهنگی و اجتماعی آنان در توسعه منطقه‌ای.
۷. جهاد فرهنگی و هویتی: ترویج حجاب و عفاف به‌عنوان پیوند میان کرامت انسانی و هویت اسلامی ـ ایرانی.
نمونه‌های عینی کارآمدسازی
موفقیت بسیج مردمی در مدیریت بحران‌ها (سیل، زلزله، کرونا)؛ پیشرفت شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های دارویی، فناوری، صنعتی، امنیتی و دفاعی؛ سامانه‌های شفافیت مالی در برخی نهادها که موجب کاهش فساد شده است؛بودجه‌ریزی منطقه‌ای در برخی استان‌ها برای رفع محرومیت.
کارآمدسازی رمز ایران قوی است؛ ایران عدالت‌محور، پیشرفته، الگو، مردم‌سالار و پیشرو در تمدن‌سازی اسلامی. این مسیر تنها با سه‌گانه ولایت، نهادهای کارآمد و مردم مؤمن و فعال تحقق می‌یابد. اتحاد مقدس برای کارآمدسازی حکمرانی، علاوه بر حل مشکلات امروز کشور، برای آینده‌ای درخشان، برای ایران قوی و برای بازسازی امت و جهانی امن و سرشار از عدالت، پیشرفت و کرامت انسانی افق‌گشایی می‌کند.
کارآمدسازی مهم‌ترین کار مدیران
امام خامنه ای مد ظله العالی در باره کارامد سازی ان را مهم ترین کار مدیران می داند و در بیاناتی می فرماید:
(مهم‌ترین کار وزیر این است که به‌طور دائم حرکات مجموعه مدیران خودش را زیر نظر داشته باشد؛ درست مثل مربی کهنه‌کار یک تیم ورزشی که بیرون یا نزدیک میدان ایستاده و دائم بازیکنان خود را زیر نظر دارد: یکی خسته شده، او را از بازی بیرون می‌آورد؛ یکی بد بازی می‌کند یا ناهماهنگ بازی می‌کند ـ بازی شخصی و فردی می‌کند ـ فوری این‌ها را اخراج می‌کند و یکی دیگر را به جایشان می‌فرستد؛ یکی هست که بازی‌اش بد نیست، اما در میدان به یک حرکت برجسته نیاز است؛ لذا بازیکن ذخیره‌ای را که روی نیمکت نشسته، وارد میدان می‌کند و می‌داند که او می‌تواند آن حرکت برجسته را انجام دهد.) (۱۳۸۰/۰۶/۰۵)
کارآمدسازی در حکمرانی دینی متکی است بر:
اتقان و کیفیت کار؛ نظم و تدبیر؛ شایسته‌سالاری بر مدار توانمندی و امانتداری؛ همکاری و انسجام اجتماعی؛عدالت و پرهیز از فساد؛ علم و تخصص در مدیریت.
«صُنْعَ اللَّهِ الَّذِی أَتْقَنَ کُلَّ شَیْءٍ إِنَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ»
(سوره نحل، آیه ۸۸)
۱۴۰۴/۷/۵
عباس کعبی
کارآمدسازی
ماهنامه مرکز
