پایه های شاخصه‌های روحی وروانی انسان سالم از دیدگاه آیت الله کعبی:
(در دیدار با معاون وزیر بهداشت و هیئت همراه)
🔹فرهنگ ریشه شخصیت انسان را تشکیل می‌دهد و شامل دو عنصر ذاتی اندیشه و ارزش‌های مبتنی بر آن اندیشه است
🔹در صورتی که اندیشه سالم وجود نداشته باشد، ارزش‌های ناشی از آن نیز از سلامت لازم برخوردار نخواهند بود. این امر می‌تواند منجر به پلیدی و عدم توازن در جامعه شود و رفتارهای ناموزونی را ایجاد کند که سلامت فکری را تهدید می‌کند.
🔹بنابراین، لازم است به مسئله سلامت در عرصه باورها، ارزش‌ها و ساختارهای اجتماعی توجه ویژه‌ای داشته باشیم که شامل سلامت روح و روان است.
🔹ضرب‌المثل معروف «عقل سالم در بدن سالم» نیز بیانگر این حقیقت است که سلامت جسمی بر سلامت روحی و روانی تأثیرگذار است و بالعکس. اگر انسان از سلامت روح و روان برخوردار باشد، این سلامت بر جسم او نیز تأثیر خواهد گذاشت.
🔹در پزشکی نیز اشاره شده که هزار روز اول زندگی نوزاد تأثیر فوق‌العاده‌ای بر رشد کودک دارد. این موضوع به بحث‌های فقهی مرتبط با شیردهی و ارتباط عاطفی بین مادر و نوزاد مربوط می‌شود.
🔹همچنین هنگام بررسی سلامت، باید به مسئله آموزش و پرورش، به‌ویژه در مراحل اولیه زندگی، توجه ویژه‌ای داشته باشیم. استحکام بنیاد خانواده نیز تأثیر بسزایی در سلامت جسمی و روحی افراد دارد.
🔹یکی از محورهای اصلی بحث شما سبک زندگی است که ابعاد گسترده‌ای دارد. اگر بخواهم مولفه‌ها و عناصر انسان سالم را بیان کنم، از عقل سالم آغاز می‌کنم. عقل سالم باید تقویت شود.
🔹انسان‌هایی که دارای ویژگی‌های منفی مانند کینه، حسد، خودخواهی و تکبر هستند، قطعاً از سلامت عقل برخوردار نیستند و عوارض منفی زیادی را ایجاد می‌کنند. در مقابل، انسان‌هایی که خداخواه، فروتن، دلسوز و متواضع هستند، ویژگی‌های مثبتی دارند که بر سلامت آنها تأثیرگذار است.
🔹از نظر روحی و روانی، انسان‌های معتقد به خدا و افرادی که نسبت به خدا بی‌اعتنا هستند، تفاوت‌های قابل توجهی دارند. یکی از چالش‌های بزرگ سلامت انسان معاصر در سطح جهانی، الحاد نظری و عملی است.
🔹در نهایت، اگر بتوانیم اندیشه صحیحی ارائه دهیم که متناسب با اصولی چون توحید، عدالت و کرامت انسانی باشد، قدم بزرگی در راستای حفظ سلامت جامعه برداشته‌ایم.
🔹ایمان یکی از شاخصه‌های انسان سالم است و در این زمینه، عقل و ایمان به عنوان دو عنصر اساسی در نظر گرفته می‌شوند. عقل، تفکر را تولید می‌کند و کسی که توانایی تفکر صحیح داشته باشد، یکی از نشانه‌های انسان سالم به شمار می‌آید. تفکر باید با واقعیت همراه باشد و از توهم، خیال‌پردازی و بلندپروازی متمایز شود. اگر ما به انسان‌ها بیاموزیم که چگونه فکر کنند، به سلامت آنها کمک کرده‌ایم.
🔹در این راستا، طبق روایتی از امام موسی کاظم (علیه‌السلام)، هر کسی که ۳ مطلب را بر سه مطلب مسلط کند، گویی که عقلش را نابود کرده است. اول اگر کسی خیال‌پرداز باشد و در توهمات غوطه‌ور شود، نور اندیشه‌اش را خاموش می‌کند. دوم، کسی که چراغ حکمت خود را با سخنان بیهوده خاموش کند سوم: اگر کسی چراغ عبرت را به خاطر جذابیت‌های بی‌جهت دنیا خاموش کند، در واقع به هوای نفسش اجازه داده که عقلش را نابود کند، اگر کسی عقلش را از بین ببرد، فقط دین و دنیای خود را خراب نمی‌کند، بلکه زندگی‌اش را نیز نابود می‌سازد.
🔹اسلام به مقوله انسان سالم اهمیت زیادی می‌دهد و برای این منظور بر سه عنصر تأکید دارد: عقل، ایمان و فکر.
فکر، دانش تولید می‌کند و این دانش به سلامت کمک می‌کند. اگر انسان بتواند بر جهل خود غلبه کند، به انسان سالم تبدیل خواهد شد.
🔹عنصر بعدی که به سلامت کمک می‌کند، پرستش الهی است. انسان باید به این باور برسد که بنده خداست و به خدا اعتماد کند. قدرت حقیقی در بندگی خدا نهفته است و تبلور بندگی خدا در نماز دیده می‌شود. یکی از کارکردهای نماز، ایجاد آرامش و امنیت روحی و روانی است.
🔹معنویت نیز یکی دیگر از عناصر مهم مرتبط با انسان سالم است. معنویت به معنای داشتن خطوط قرمز در زندگی است که باید رعایت شوند. این خطوط قرمز همان تقوا هستند که به سلامت فرد کمک می‌کنند.
🔹عدالت نیز عنصر دیگری است و در رأس آن عدالت قوای باطنی قرار دارد عدالت بین عفت، شجاعت و حکمت. همچنین محبت، روحیه رحمت و انسان‌دوستی و همچنین داشتن امید نیز به سلامت کمک می‌کنند.
🔹صبر و تحمل نیز از دیگر عناصر ضروری است. صبر و تحمل سه بعد دارند: اول، صبر در برابر جذابیت‌هایی که ممکن است فرد را به سقوط بکشاند؛ مانند مواد مخدر، سیگار و مشروبات الکلی. دوم، صبر در انجام وظایف است؛ مثلاً اگر فردی وظایفی دارد که باید انجام دهد حتی دستورالعمل‌های پزشکی، باید صبر کند و برای انجام آنها تلاش کند. سوم، صبر در برابر ناکامی‌ها و سختی‌هاست؛ این صبر باعث می‌شود فرد متلاشی نشود.
