مرکز علمی فرهنگی امام حسین (ع)

تحت اشراف حضرت آیت الله عباس کعبی

مبارزات امام صادق (ع) و اقدامات ایشان برای تشکیل حکومت اسلامی

سخنرانی آیت الله کعبی به مناسبت شهادت امام صادق (ع):

دوران امام جعفر صادق علیه‌السلام به عنوان یک نقطه عطف تحولی در مسیر اسلام شناخته می‌شود. ایشان اسلام ناب محمدی را بازتولید کرده و مکتب اسلام را در عرصه‌های مختلف زنده نگه داشت و پایه‌های فقه اهل بیت را تثبیت نمود.

امام صادق علیه‌السلام به شبهات دهریه و فرقه‌ها پاسخ داد و احیاگر کلام اسلامی و شیعی شد و علوم اسلامی را تقویت و در مقابل انحرافات فکری و ظلم حکام عباسی مقاومت کرد؛ شهادت ایشان نتیجه همین مقاومت در برابر استبداد منصور دوانیقی بود.

شهادت امام صادق (علیه‌السلام ) درس‌های معاصر زیادی به ما آموخت. یکی از درس‌های مهم این است که در دوران شبهه، که به نوعی جنگ شناختی و فکری دشمنان علیه اسلام محسوب می‌شود، باید با الهام از آموزه‌های مکتب اهل بیت و روش امام صادق (علیه‌السلام) از حقایق دین و اسلام ناب محمدی با نوآوری دفاع کنیم و در مقابل التقاط، انحراف و کج‌فکری شجاعانه ایستادگی کنیم. این ماموریت مهم حوزه‌های علمیه است؛

حوزه‌های علمیه باید زنده، پاسخگو، روزآمد، نوآور، فعال و حاضر در میدان در برابر جنگ شناختی دشمنان اسلام، منحرفین، گواهان و فرقه‌سازان باشند.

درس دومی که می‌توانیم از زندگی امام صادق علیه‌السلام بگیریم، مبارزه با ظلم و جور است. امام صادق علیه‌السلام مجاهدی بود که فی سبیل الله در مقابل دستگاه عباسی ایستاد، اما این مبارزه را با عقلانیت، تقوا و رعایت همه جوانب انجام داد و مکتب خود را تقویت کرد.

چند دلیل برای مبارزه امام با ظلم بنی عباس وجود دارد. نخست اینکه امام در قامت یک امام مفترض الطاعه ظهور و بروز کرد و شیعیان و حتی غیر شیعیان او را به عنوان خلیفه مسلمین و امام حق می‌شناختند و به او مراجعه می‌کردند و از این منظر علیرغم شرایط تقیه شاگردان و وکلای زیادی تربیت کرد؛ تقیه به عنوان سپر دفاعی برای حفظ اسلام و مسلمانان نیز اهمیت داشت.

دلیل دیگری که وجود دارد، مجموعه روایات امام صادق (علیه‌السلام) و امام باقر (علیه‌السلام) است که هرگونه کمک به دستگاه ظلم و جنایت عباسی را حرام شرعی می‌دانستند. این موضوع در فقه تحت عنوان “معونت الظالمین” مطرح شده است.

سومین دلیل، مجموعه روایاتی است که امام صادق (علیه‌السلام) درباره قیام امام زمان و تحقق جهانی پر از عدل و داد اشاره می‌کند. دلیل چهارم احیای مجالس اباعبدالله الحسین علیه‌السلام با همان روحیه جهاد و حفظ کربلا است.

دلیل پنجم نیز نصب نواب و نائبان تحت این عنوان است که اگر شیعیانی به امام صادق علیه‌السلام در مدینه دسترسی ندارند، بتوانند به آن‌ فقیه مراجعه کند.

امام صادق (علیه‌السلام ) در واقع ولایت فقیه را طراحی کرد؛ ولایت فقیه هم در دوران وجود ائمه و عدم دسترسی به ائمه در گستره جهان اسلام و هم در دوران غیبت امام زمان.

حضرت امام خمینی (ره) نیز این مطلب را بیان می‌کنند که اقدام امام صادق علیه‌السلام به نصب فقها یک اقدام سیاسی و تشکیلاتی برای طراحی حکومت اسلامی بود. تأکید امام بر عدم مراجعه به دستگاه عباسی نشان‌دهنده رویکرد روشن امام در زمینه تأسیس نظام اسلامی و حمایت از حق است.

امام صادق (ع) در شرایطی قرار داشت که مغلول الید بود و قدرت در دست دستگاه عباسی بود با این حال افرادی را برای مسائل مربوط به حکومت‌داری برای همان زمان و برای بعد از خودشان منصوب کردند؛

حضرت امام خمینی (ره) در آثار خود این بحث را مطرح می‌کند که بر اساس روایت «مشهوره ابى خدیجه» این اقدام باعث می‌شود تا مردم به آن فقها و مراجع خود مراجعه کنند، حتی اگر این مراجعه به صورت سری باشد؛ امام صادق (ع) با نصب و تعیین وکلای خود به نوعی به گسترش تشکیلات سیاسی و دینی در زمان خود و حتی در زمان غیبت امام زمان (عج) کمک کرد؛

امام صادق طراح یک حکومت اسلامی عادل بود و بعضی از اسباب آن را طراحی کرد تا در زمان برپایی حکومت اسلامی، اندیشمندان سردرگم نشوند؛ همچنین اصحاب خود را به زمینه سازی تشکیل حکومت دعوت می‌کرد.

امام خمینی (ره) تصریح می‌کند که امام صادق (ع) نه تنها یک رهبر دینی بود، بلکه اصحاب خود را نیز ترغیب می‌کرد تا تشکیلاتی را در این راستا ایجاد کنند. ایشان بیان می‌کند که ممکن است برخی بگویند که با توجه به محدودیت‌های امام صادق (علیه السلام)، چه فایده‌ای دارد که او در چنین شرایطی فعالیت کند. اما امام خمینی (ره) اشاره می‌کند که حتی در زمان ما نیز افرادی وجود داشته‌اند که در شرایط دشوار موفق به اداره امور شدند.

امام صادق (ع) نیز در دوران خود به مبارزه با دستگاه بنی عباس و گسترش تشکیلات برای برپایی حکومت پرداخت. مبارزه‌ای توأم با هوشمندی، تقوا و شناخت شرایط زمانه‌ بود.

ماهنامه مرکز

ماهنامه شماره ۴۱۹
پیمایش به بالا